Ahmed Marcouch is met voorsprong de bekendste stadsdeelvoorzitter van Nederland. Dat komt niet alleen omdat hij een goede voorlichter heeft, maar ook omdat hij zijn nek durft uit te steken. Of je nu een fan van hem bent of niet, de man valt er moeilijk van te beschuldigen dat hij laf is. Hij schopt met regelmaat tegen heilige huisjes en laat daarbij geregeld voor- en tegenstanders in verwarring achter.
Die verwarring ontstaat omdat Marcouch standpunten combineert die voor velen moeilijk te combineren zijn. Soms is hij een klassieke sociaal-democraat die voor emancipatie van vrouwen en homo’s pleit, dan weer is hij een hardliner als het om de aanpak van criminele jongeren gaat en tegelijkertijd is hij zeer coulant voor orthodoxe gelovigen en is hij bijvoorbeeld enthousiast over El Qaradawi, die verbonden is met de Moslim Broederschap. Het is een combinatie die niet binnen de geijkte politieke kaders past. Tegenstanders van Marcouch hebben deze tegenstelling opgelost door hem steevast en weinig origineel een ‘wolf in schaapskleren’ (1100 googlehits) te noemen.
De proefballonnen van Marcouch
Neem nu de afgelopen week: Marcouch pleit voor een homo-cafxc3xa9 in Slotervaart, hij wil voorlichting over homoseksualiteit laten geven door heteroseksuelen en hij krijgt tegelijkertijd een motie van wantrouwen aan zijn broek, onder andere omdat hij subsidixc3xabring van salafisten niet uitsluit. De discussies op het internet gingen vervolgens vooral over de persoon Marcouch en weinig over de inhoud van zijn voorstellen.
homo-cafxc3xa9
Allereerst het homo-cafxc3xa9. Dat dreigt in Slotervaart al snel een symbolische functie te krijgen. Het is een statement om duidelijk te maken dat homo’s in Slotervaart welkom zijn. Maar, homoseksuele jongeren die in een omgeving opgroeien waarin homoseksualiteit niet geaccepteerd wordt, zullen overal het algemeen liever niet in de eigen buurt uitgaan. Marokkaanse jongeren uit Slotervaart met homoseksuele gevoelens zullen eerder naar een gay-bar in het centrum gaan of naar habibi ana, waar zowel homoseksuele als heteroseksuele Marokkaanse jongeren (vanwege de Arabische muziek) komen.
Interessant is de discussie over de vraag of het effectiever is voorlichting over homoseksualiteit te laten geven door homo’s of hetero’s. Het COC doet erg veel zinvol werk, maar het zou toch in sommige situaties misschien effectiever kunnen zijn om jongeren (allochtoon en autochtoon) van hun homofobie af te helpen met heterovoorlichters dan met homovoorlichters.
Motie van wantrouwen
Dan de subsidixc3xabring van salafisten. Marcouch kreeg vorige week in zijn deelraad een motie van wantrouwen aan zijn broek. De motiekreeg steun van acht van de 21 deelraadsleden. Aanleiding voor de motie van wantrouwen was dat het stadsdeelbestuur de mogelijkheid openhoudt om "samen met salafisten ofsalafistische stromingen de antiradicalisering gestalte te gaan geven" en dat het stadsdeelbestuur " voornemens is om de omstreden Notitie Kerk enStaat, die nooit in de stadsdeelraad behandeld is, te gebruiken alsgrondslag voor verder beleid". De hele motie is hier bij Marcel Duyvestijn te lezen.
In de media is weinig tot niets verschenen over het debat in de raad van Slotervaart en op de site van het stadsdeel wordt er ook niets over gemeld. Behalve het liefdevolle PvdA-lid Duyvestijn, schreef alleen Marcouch-watcher Carel Brendel (schrijver van het Verraad van Links) erover op zijn weblog. Theodor Holman is al bang dat de sharia in Slotervaart wordt ingevoerd en de VVD heeft vervolgens op grond van het bericht kamervragen gesteld. Tot zover de berichtgeving.
Scheiding kerk en staat
Terug naar het onderwerp. Allereerst over de ‘omstreden’ notitie over de scheiding van Kerk en Staat. Formeel lijkt me dat de oppositie in Slotervaart een punt heeft. Het is redelijk dat zij niet klakkeloos een beleidsnotitie van een andere overheid als uitgangspunt van beleid wil overnemen, zonder hierover in de stadsdeelraad gesproken te hebben. De vraag is alleen wel of zo’n discussie inhoudelijk veel zoden aan de dijk zal zetten. Het staande beleid in Slotervaart is namelijk op geen enkel vlak in strijd met de stedelijke notitie. Slotervaart voert het Amsterdamse beleid de facto en al jaren uit.
Voor alle duidelijkheid eerst nog iets over de Amsterdamse notitie: Amsterdam heeft als een van de weinige, misschien wel alsenige, Nederlandse gemeente een poging ondernomen een beleidsnotitie teschrijven over de scheiding van kerk en staat. Aanleiding hiervoorwaren de weinig vrolijke perikelen over de Westermoskee en overMarhaba. In de heldere Amsterdamse notitie wordt beleid geformuleerddat past in de Nederlandse traditie op dit terrein: in de verhoudingtussen kerk en staat mag geen institutionelezeggenschap over en weer zijn, evenmin als rechtstreekse inhoudelijkezeggenschap.
Het beginsel van de scheiding kerk en staat bepaalt samen met drieandere beginselen, te weten de vrijheid van godsdienst,het gelijkheidsbeginsel en de neutraliteit van de overheid, deverhouding tussen overheid en godsdienst(en). Zoals Job Cohen eerder inde Volkskrant en op dit weblog formuleerde: "Deze beginselen[verzetten] zich niet tegen de aanwezigheid van kerken engodsdiensten in het publieke domein of tegen elke betrekking van deoverheid met of elke vorm van steunverlening aan kerken en/ofinstellingen op religieuze of levensbeschouwelijke aard. Overleg ofdialoog tussen overheid en kerken of religieuze organisaties wordtevenmin uitgesloten. De beginselen verzetten zich evenmin tegenfinancixc3xable banden tussen deze organisaties en de overheid."
In Nederland domineert het inclusief neutrale overheidsbeleid,waarbij de overheid verschillende geloofs- en levensbeschouwelijketradities in evenredigheid tegemoet komt. Het kan voorkomen dat deoverheid extra faciliteiten biedt, zolang de overheid zich maarneutraal opstelt en opereert binnen de grenzen van hetgelijkheidsbeginsel en niet xc3xa9xc3xa9n religieuze groep voortrekt. Volgens de Amsterdamse notitie kan de overheid in Nederland ook kiezen voor een compenserende visie op neutraliteit.Indat geval kan de overheid een bepaalde religieuze groep meerondersteunen dan een andere, wanneer er sprake is van bijzondereomstandigheden of van een historische of structurele ongelijkheid dierechtgetrokken dient te worden.
De gemeente Amsterdam heeft gekozen voor eeninclusief neutraal overheidsbeleid, maar kan bijwijze van uitzondering kiezen voor decompenserende visie op neutraliteit.
Subsidixc3xabring van salafisten?
Terug naar de salafisten. Samenwerking met of subsidixc3xabring vansalafisten hoeft op geen enkele wijze strijdig te zijn met dewettelijke kaders en ook niet met het principe van scheiding van kerken staat zoals dat in de Amsterdamse notitie beschreven wordt. Zolangsalafistische groepen zich aan de wet houden, en zich niet schuldigmaken
aan terroristische activiteiten, mogen ze ook gesubsidieerdworden.
Maar, is samenwerking met salafisten dan ook wenselijk?
Salafistenworden al snel gelijkgesteld aan jihadisten. Dat is iets tekort door debocht. Er zijn salafisten en salafisten. Het salafisme is eenverzamelnaam van uiteenlopende bewegingen met alsgemeenschappelijk kenmerk een compromisloze, rechtlijnige uitleg vande islamitische bronnen. In het moderne salafisme worden twee grotegroepen onderscheiden: de Salafiyya Ilmiyya die geweld afwijzen ende jihadisten, de Salafiyya Jihadiyya,die de wereldwijde jihadpropageren tegen zowel het Westen als Arabischeregeringen.
Ik neem voor het gemak maar aan dat Marcouch niet open staat voorsamenwerking met en subsidixc3xabring van de Salafiyya Jihadiyya. Hij zalvooral de salafi’s op het oog hebben die geweld afwijzen. Dezegelovigen behoren waarschijnlijk tot de orthodoxe gelovigen waaraanMarcouch de ruimte wil geven. (Zie ‘Mijn vader kwam te voet’ van Marcouch)
neo-radicalen
De AIVD signaleerdetwee jaar geleden, in de nota radicale dawa in verandering een sterke opkomst van deze, niet gewelddadigesalafisten, die door de AIVD ‘neo-radicalen’ werden genoemd. Heeftsamenwerking met deze salafi’s zin?
In Engeland en sommige Arabische landen denken ze van wel. Daar wordtsamenwerking met niet gewelddadige salafisten als een belangrijkinstrument gezien om radicalisering tegen te gaan. In die landen zienze liever dat de jongeren streng gelovig worden, dan dat ze naar dewapens grijpen. Bovendien kunnen ze door te spreken met deze groepennog feeling houden met wat er binnen deze groepen leeft. Tenslottemenen ze dat een een orthodoxe beleving van de islam niet automatischhoeft te leiden tot extremisme. Sterker, de Britse geheime dienst MI5concludeerde na een uitgebreid onderzoekonder andere dat er duidelijke aanwijzingen zijn dat een stabielereligieuze identiteit zelfs bescherming biedt tegen gewelddadigeradicalisering.
kanttekeningen
In veel andere landen bestaan wel veel reserves tegen samenwerking metgeweldloze salafisten. Daar bestaat de angst dat geweldloze salafistenzich makkelijk kunnen laten verleiden tot de gewelddadige jihad.Vergelijk het met de angst dat soft drugs gebruikers zich op den duuraan de hard drugs kunnen gaan vergrijpen.
Ook de AIVD maakte in eerder genoemd onderzoek (radicale dawa in verandering) kanttekeningen bijdeze geweldloze ‘neoradicalen’, die volgens de dienst er naar streven
"naast de publieke ruimte een ruimte te crexc3xabren waarin een andere (rechts)orde geldt dan de democratische rechtsorde. Het is de bedoeling om in de samenleving eigen, gexc3xafslamiseerde enclaves op te richten waarin geen plaats is voor andersdenkenden en andersgelovigen (exclusivisme). Hier gelden de wetten van de sharia boven de wetten van de Nederlandse overheid (parallellisme). Deze enclaves moet als bruggenhoofd dienen voor het vergroten van macht. Het gaat dan niet alleen om fysieke enclaves op lokaal en landelijk niveau, maar ook om posities in de media, op het internet, in het maatschappelijke middenveld of in het onderwijs."
En ook al prediken ze geen geweld,de dienst ziet toch een hele reeks gevaren voor deNederlandse rechtsstaat en democratie. Zo verwacht de AIVD forse drukvansalafistische radicalen op geloofsgenoten en spanningen binnen demoslimgemeenschap ofspanningen tussen moslims en niet-moslims. Bovendien is het volgens dedienst de vraag in hoeverre de salafisten uiteindelijk de Nederlandse rechtsorderespecteren en ishet niet helemaal zeker dat de ‘neoradicale’ beweging de dawa(prediking)niet zal combineren met de gewelddadige jihad.
Het is een heldere waarschuwing die door Slotervaart moet worden meegenomen in de besluitvorming over mogelijke samenwerking met salafisten. Tegelijkertijd is het ook interessant kennis te nemen van ervaringen in het buitenland, bijvoorbeeld Engeland, waar wel met salafisten wordt gewerkt.
Slotervaart
Terug naar Slotervaart. Interessant is de vraag in hoeverre de doorMarcouch omarmde Amsterdamse notitie over de scheiding van Kerk enStaat de ruimte biedt om met salafisten in zee te gaan.
Samenwerking met salafisten botst in ieder geval niet met het principe van inclusieve en compenserende neutraliteit.
Maar, samenwerking met salafisten kan wel op gespannen voet staanmet het gemeentelijke integratiebeleid waarnaar in de notitieover Kerk en Staat verwezen wordt. Voor het Amsterdamse integratiebeleid geldt namelijkdat integratie een kwestie is van ‘erbij horen en meedoen’. In haar integratienotitie schrijft de gemeente onder andere dat de overheid burgerschap kan
"ondersteunen door steun te gevenaan en de dialoog aan te gaan met organisaties en verbanden van burgersdie:
- Het "erbij horen" en meedoen (dus: de integratie) van een bevolkingsgroep bevorderen en/of
- het vertrouwen tussen bevolkingsgroepen onderling versterken en/of
- uitnodigen tot participatie in de samenleving in dienst van anderen.
Ditkunnen zowel seculiere als religieuze en zowel gemengde als etnischeorganisaties zijn als ze maar de integratie bevorderen."
Het is een interessante vraag of Slotervaart ook deze uitgangspunten van het gemeentelijke integratiebeleid wil overnemen en of het stadsdeel denkt dat de salafisten aan deze voorwaarden kunnen voldoen.
Of je het nou eens bent met Marcouch of niet, de man is een van deweinige Nederlandse bestuurders die met originele voorstellen komt. Zijnvoorstellen verdienen het om serieus en kritisch besproken te worden. Niet alleen in de raad van Slotervaart of op weblogs, ook op nationaal niveau.
Ewoud Butter is redacteur van het Allochtonenweblog. Hij schrijft momenteel met Lisa Arts voor ACB Kenniscentrum een boekje over de aanpak van radicalisering.
Links:
Meer lezen over de scheiding van kerk en staat:
De Amsterdamse notitie kunt u hier downloaden.
Steun voor Amsterdamse notitie over scheiding kerk en staat
Amsterdams College verwaarloost kernwaarden (Coos Huijsen)
In Amsterdam zijn kernwaarden juist in goede handen (Job Cohen)
Amsterdam schendt scheiding kerk-staat (Maurits Berger)
Amsterdamse gemeenteraad: geen steun religieuze groepen (Parool)
Scheiding van kerk en staat in Amsterdam (verslag debat)
Benader scheiding kerk-staat pragmatisch
Overheidssteun aan religieuze groepen belemmert integratie (Marijke Linthorst, PvdA)
Het debat over integratie is teveel gexc3xafslamiseerd
Allochtonenweblog 
Enkele opmerkingen bij deze afgewogen en informatieve column.
Ewoud Butter noemt mij ‘Marcouch-watcher’. Mijn boek en website bestrijken gelukkig een wijder terrein. ‘Het verraad van links’ heb ik geschreven uit zorg en ergernis over het feit, dat linkse partijen geen stelling nemen tegen de intolerante aspecten van de islam.
Uiteraard krijgt de PvdA als grote partij met een zeer lange traditie en een belangrijke bestuursverantwoordelijkheid in de grote steden de meeste aandacht. Maar daarnaast sta ik ook kritisch ten aanzien van SP, GroenLinks en D66.
Bij dit onderwerp kun je inderdaad niet heen om Ahmed Marcouch. In mijn eerste weblogs heb ik hem juist geprezen. Ik noemde hem een nieuwe Jan Schaefer en dat was als lofprijzing bedoeld. Marcouch staat in een goede sociaal-democratische traditie van zelfontwikkeling en zelfverheffing. Ik geloof dat hij het oprecht meent als hij aandacht vraagt voor homorechten of emancipatie van de vrouw. Ik hoor niet tot degenen die Marcouch ‘een wolf in schaapskleren’ noemen of hem van takkiyya beschuldigen.
Wel ben ik het hartgrondig oneens met Marcouch als het gaat om de ruimte voor de orthodoxe islam. In mijn ogen krijgt deze orthodoxe islam al heel veel ruimte. Er zijn 450 of meer moskeexc3xabn in Nederland, er zijn scholen, verenigingen, instellingen waarin men vrij zijn geloof kan belijden en verkondigen. De Nederlandse samenleving garandeert een ruime mate van godsdienstvrijheid. Er is wel een grens aan die vrijheid. Nederland kent een scheiding van kerk en staat. Daarnaast is het ongewenst als mensen hun geloof opdringen of opleggen aan anderen. Verder moet het mogelijk zijn om kritiek te leveren op de islam, zoals we hier ook gewend zijn om kritiek te leveren op het christendom of het athexc3xafsme. In een volwassen samenleving moeten gelovigen kritiek kunnen incasseren, ook als die kritiek in hun ogen kwetsend of ongenuanceerd is.
Marcouch vraagt voortdurend om extra ruimte voor de orthodoxe islam, die andere groepen orthodoxe gelovigen evenmin krijgen in het seculiere en democratische Nederland. Een voorbeeld is zijn wens om hoofddoeken bij de politie toe te laten. Dit is in strijd met de neutraliteit die politiemensen en andere overheidsdienaren moeten uitstralen. Marcouch beweerde eind 2007 in Buitenhof dat door dit verbod moslima’s geen politievrouw kunnen worden. Daarbij gaat hij voorbij aan de vele moslima’s die geen hoofddoek dragen. In feite suggereerde hij dat moslima’s zonder hoofddoek geen goede moslima’s zijn.
De oppositie in Slotervaart maakt zich terecht zorgen over de mogelijke subsidixc3xabring van salafisten. Dit komt bovenop de bouw van een moskee door de FION, die banden heeft met de European Council of Fatwa and Research van Yusuf al-Qaradawi, de geestelijke leidsman van de Moslimbroeders.
Inderdaad prediken de Dawa-salafisten en de minder radicale Moslimbroeders geen geweld of jihad in Europa. Desondanks maakt de AIVD zich zorgen over beide groepen, die als ondemocratisch en intolerant worden gezien, en de integratie belemmeren.
Het zijn de liberale, seculiere, afvallige ‘moslims’, die zich weinig aantrekken van islamitische leefregels en niets willen weten van de orthodoxie, die als eerste de gevolgen zullen voelen van het binnenhalen van salafisten en moslimbroeders. Zij zullen de sociale druk ondervinden van de imams en de orthodoxe gelovigen – aanmerkingen op de kleding van hun vrouwen en dochters, opmerkingen als ze niet aan de ramadan meedoen, verwijten als ze hun kinderen niet op koranles doen.
Een echte progressieve partij moet deze ‘gewone allochtonen’ beschermen tegen de intolerante aspecten van de orthodoxe islam. Natuurlijk mag Marcouch pleiten voor de orthodoxe islam, maar in dat geval heeft hij weinig te zoeken bij een progressieve seculiere partij, zoals de PvdA zou moeten zijn.
Tenslotte het rapport van de Britse geheime dienst MI5. Groot-Brittannixc3xab lijkt me nou niet bepaald het navolgenswaardige voorbeeld. We horen en lezen over de toelating van shariarechtbanken, politievrouwen in niqaab, instellingen die niet-moslims verbieden om overdag te eten tijdens de ramadan, een Hogerhuislid dat met een rumoerige straatdemonstratie dreigt en daarmee bereikt dat een Nederlands Kamerlid het land niet mag inkomen.
Hopelijk krijgt Nederland niet te maken met dergelijke vormen van ‘stabiele religieuze identiteit’.
Voor alle duidelijkheid: de door Carel genoemde voorbeelden uit Groot-Brittannixc3xab verdienen inderdaad geen navolging. Mensen mogen wat mij betreft orthodox zijn, maar het mag op geen enkele manier ten koste gaan van de vrijheid van anderen. De ervaringen in Groot-Brittannie zijn wat mij betreft vooral relevant voor het beantwoorden van de vraag of je als (lokale) overheid met (niet gewelddadige) salafisten het gesprek moet aangaan. Het geven van subsidies aan dergelijke organisaties, lijkt mij niet of zeer moeilijk te verantwoorden.
Goed onderbouwd en genuanceeerd stuk, Ewoud. Ben het met je eens.
xe2x80x9cCompenserende neutraliteitxe2x80x9d is geen neutraliteit. Als een overheid bepaalt van welke stroming te sterk of te zwak is en vervolgens de zwakke partij gaat xe2x80x9ccompenserenxe2x80x9d (dat wil zeggen: bevorderen, promoten, ondersteunen) dan mengt die overheid zich direct in de inhoud van religie. Dat kan je erg vinden of niet maar hou dan niet vol dat er nog sprake is van een scheiding tussen kerk en staat. Ik persoonlijk zou de scheiding tussen kerk en staat niet willen offeren op het altaar van de antiradicalisering. Uit principe. En dus ook niet als dat betekent dat de kans op aanslagen toeneemt.
Maar ook uit praktische overwegingen ben ik ertegen. Als je salafis gaat ondersteunen, zullen mensen als gauw argwaan hebben: is dit wel de ware Islam of het een staats-Islam? Die argwaan bestaat nu al ten aanzien van de liberale Islam. Straks blijven gewelddadige interpretaties over als enige zuivere xe2x80″ dwz niet gesubsideerde xe2x80″ interpretaties, met als gevolg een grotere aantrekkingskracht.
Meer in het algemeen: we weten echt helemaal niks over de effectiviteit van antiradicaliseringsmaatregelen maar toch voert het ene na het andere stadsdeel een antiradicaliseringsbeleid. Wie de lokale overheid van dichtbij kent, weet dat de herprofilering van een straat of het logo van het stadsdeel al aanleiding zijn voor ellenlange en geldverslindende procedures. En dan zou diezelfde overheid een buitengewoon complex en explosief proces als radicalisering opeens wel goed kunnen begrijpen en oplossen? Ik vind het van een gevaarlijke naxc3xafviteit getuigen.
Laat opsporingsdiensten goed speuren naar mensen die aanslagen willen plegen en that’s it. Die taak is heel erg beperkt en moet dat ook blijven. Dus zijn geen extra middelen, bevoegdheden, regels of beleid.
Ben ‘n fan van Marcouch. Niet omdat ik het altijd met hem eens ben, niet omdat hij soms arrogant is en ook niet omdat hij samenwerkt met vage clubs als FION en UMMAO (welke moskeeen zijn bij die clubs aangesloten en wat zijn de banden met de moslim broederschap?). Ik ben wel een fan van Marcouch omdat hij stelling durft te nemen, origineel is, discussies een nieuwe wending kan geven, Fawaz op zijn vet durft te geven, opkomt voor de emancipatie van homo’s en vrouwen, niet bang is taboes in de Marokkaanse gemeenschap aan de orde te stellen.