In dit boek uit 2006 van Fatima Mernissi dat pas vertaald werd in het Nederlands geeft de Marokkaanse sociologe blijk van een aanstekelijk optimisme. Ze schreef dit boek enerzijds om Marokkaanse jongeren een hart onder de riem te steken en anderzijds om westerse toeristen te laten zien dat Marokko meer te bieden heeft dan oude Keizersteden en woestijnlandschappen. Spijtig genoeg is ‘Sheherazades weblog’ niet zo goed geschreven als haar andere boeken. De kans op ergernissen is ook niet gering gezien haar nogal stoeferig kokketeren met de prijzen die ze kreeg. Ook het hoge gehalte aan voluntarisme waarmee ze de mensen die ze aan het woord laat op een voetstuk plaatst heeft soms iets gxc3xaanant. Uit de tekst blijkt gelukkig dat al deze mensen die iets bijzonders hebben gerealiseerd meestal beter weten dan zij hoe de wereld in elkaar zit en met meer realiteitszin hun ding doen. Daarom heeft haar bij wijle essayistisch betoog over de veronderstelde link tussen satellietschotels, traditionele tapijtweverij, internet en civiele maatschappij vooral een documentaire waarde. Een boek om wel degelijk in je reistas te steken als je Marokko bezoekt. En oh ja, neem dan vooral ook "het verboden dakterras" of xc3xa9xc3xa9n van Mernissi’s andere boeken mee. Een recensie van de Vlaamse blogger Koen Stuyck.
Fatima Mernissi gelooft dat satellietschotels de traditie van het verhaal terug hebben gegeven aan het volk. Ze verwijst daarmee naar nieuwe Arabische soaps die regelmatig heikele onderwerpen aansnijden en grenzen verleggen in de conservatieve samenlevingen van de Maghreb. Een stelling waarmee nogal gemakkelijk wordt geschermd, maar het is natuurlijk niet het volk dat de scenario’s van dergelijke verhalen schrijft. Het valt echter niet te ontkennen dat soapseries zaken kunnen losmaken. De auteur heeft het ook over de fameuze Moudawana, de vooruitstrevende Marokkaanse familiewet die in 2004 gestemd werd. Ze vermeldt er echter niet bij dat de wet nauwelijks wordt toegepast, enerzijds omdat rechters onwillig zijn en anderzijds omdat arme plattelandsvrouwen, die er het meest baat bij hebben, de wet niet kennen. Het is een lang proces omdat de weerstanden groot zijn. Volgens de coxc3xb6rdinator van Badxc3xa8s, een marokkaanse ngo uit Al-Hoceima, kan het nog 15 jaar duren voor de wet echt ingeburgerd is.
Burgerinitiatieven en democratie
Toch beweegt er heel wat in de Marokkaanse maatschappij. En dat heeft niet weinig te maken met het volkse verlangen naar meer inspraak. Net zoals Amartya Sen verwijst Mernissi naar voorbeelden uit de Afrikaanse geschiedenis om aan te tonen dat de democratie geen "bijna unieke genetische eigenschap is van de Europeanen en hun Griekse voorouders," dat m.a.w. de bewering dat democratie alleen in Europa kon ontstaan een volbloed mythe is. Exc3xa9n van haar argumenten is het feit dat de Marokkaanse overheid jarenlang de oprichting van verenigingen tegenhield. "Samenwerkende burgers, daar houden despoten niet van die het monopolie van de macht aan de top van de hixc3xabrarchie willen behouden." De democratische verzuchting van het volk om een zeg te hebben in het beleid kan ook lang onderdrukt worden door onwillige heersers. Alexis de Tocqueville zei het al in de 19e eeuw: "Het despotisme, dat van nature al angstig is aangelegd, zal er om zich veilig te voelen alles aan doen om mensen te isoleren: een despoot vergeeft zijn burgers tamelijk eenvoudig dat ze hem niet zien zitten, als ze elkaar ook maar niet zien zitten."
Ter illustratie haalt Mernissi vele burgerinitiatieven aan. Die ontstaan overal in het land en maken met hun democratiserende en educatieve werking dat mannen en vrouwen nader tot elkaar groeien. "Solidariteit heeft een nieuw gevoel voor eigenwaarde, niet alleen aan wie geholpen wordt maar ook aan de mensen die zich inzetten." Om zeker te zijn dat we haar goed begrijpen voegt ze er aan toe: "Ga nu niet roepen dat de solidariteit voort komt uit de solidariteit van familieclans, want dan zou u de revolutionaire draagwijdte van deze explosieve groei aan burgerzin ontgaan!"
Tapijten en het internet
Nog een opmerkelijke vaststelling van de auteur: "de kolonisatie (hoewreed die ook was) heeft ertoe bijgedragen dat we beter naar onszelfzijn gaan kijken, dankzij de blik van de buitenstaander." En nog: "InMarokko hebben we buitenlanders nodig gehad, zoals die van generaalLyautey, die een decreet ondertekende dat onder meer een staatsstempelinstelde om de kwaliteit en authenticiteit van het Marokkaanse tapijtmoest waarborgen." Het tapijt speelde een belangrijke rol in deherontdekking van het verleden en terwijl in het traditionele Marokkowerd neergekeken op alle volkskunsten was er dus een buitenlander nodigom de waarde van de tapijtkunst te erkennen en daarmee de strategischerol van de plattelandsvrouwen als hoeder van het erfgoed. Natuurlijkkwam het de Fransen heel goed uit dat de gekoloniseerde mannen hunvrouwen sluierden. Zich losmaken van de traditie werd door dekolonisator als een bedreiging gezien. Dus werkten ze ook debestendiging van de traditionele man-vrouw verhoudingen in de hand.
Maar tapijten zijn meer dan enkel een stuk volkscultuur en eenuitdrukkingsmiddel voor analfabete vrouwen. Mernissi grijpt terug naarde oude reiziger Odysseus en de legende van de draad van zijn vrouwPenelope. Als Penelope niet was blijven weven tijdens zijn eindelozereis, dan was Odysseus bezweken voor de charmes van Calypso, dewispelturige godin die verliefd was op de beroemde reiziger. Terwijlvrijers haar belaagden, haar zoon Telemachus bedreigd werd en ze jarengeen nieuws hoorde over haar man, volhardde Penelope en redde daarmeehaar man en haar huwelijk. De belangrijkste functie van een mythe: hoeons leven op orde krijgen in de chaos om ons heen. En dat doenduizenden Marokkaanse vrouwen net zoals Penelope, weven om grip tekrijgen op de wereld om hen heen. Zo weven vele van deze vrouwen warekunstwerken en kunnen ze zich een behoorlijk en consistent inkomenverwerven. De cijfers bewijzen het: in de jaren ’80 was Marokkowereldwijd de vijfde producent van handgeknoopte tapijten, net na veelgrotere landen als Iran, India, pakistan en China. Daarmee is meteen demoderne mythe ontmaskerd van de zogenaamde improductiviteit van vrouwen.
Tijdens haar gesprekken met de weefsters contempleert Mernissi dekracht van gewone mensen (vrouwen) die nog niet gemoderniseerd zijn.Mernissi voert verschillende vrouwen op, zoals Chaxc3xafbia Talal,de Marokkaanse schilderes die met haar heel eigen ‘naxc3xafeve’ stijl furoremaakte over de hele wereld en de weg vrij maakte voor vele anderevrouwelijke kunstenaars. Chaxc3xafba was een meisje uit de laagste en armstemilieus in Casablanca. Ze werd op haar dertiende uitgehuwelijkt enmoest op haar 15e, na de dood van haar man, zichzelf met een kind in dearmen alleen zien te redden in Casablanca. Mernissi heeft naar eigenzeggen nooit begrepen waarom je moet kiezen tussen traditie enmoderniteit. Een nogal vreemde opmerking voor iemand die zelf carrixc3xa8reheeft gemaakt in de academische wereld en als gelauwerde schrijfsterMarokko een nieuw gezicht heeft gegeven in het buitenland. Volgens haaris dit xc3xa9xc3xa9n van de geheimen van de nieuwe Arabische generaties, zijvoelen zich thuis in de schijnbare tweespalt tussen traditie enmoderniteit. Het is een mooie voorstelling van zaken maar uiteindelijkniet uniek voor Arabische jongeren. Niet alleen zijn de
mogelijkhedentot kennisverwerving en interactie van het internet revolutionair, zewaren ook nooit zo bereikbaar en goedkoop. Ten bewijze de enorme groeivan de Blogosfeer op het Afrikaanse continent van de laatste jaren. Datjongeren met weinig kansen uit arme landen zich hierop gooien is gewooneen bewijs van hun gezond verstand. De combinatie van satelliettv,internet en burgerinitiatieven hebben jongeren uit het dal gehaald. Datzeggen jonge kunstenaars zelf in de woestijnstad Zagora, xc3xa9xc3xa9n van deplekken waar Mernissi op zoek gaat naar de nieuwe initiatieven. Zerichtten hun eigen atelier op en boorden via het web een wereldwijdeclandisie van reizigers aan.
Traditionele tapijtmotieven bevatten vaak pictogrammen uit een verlorentaal, tekens die deel uitmaken van het Tinifagh, dat werd gesprokendoor de berbers, de Toeareg van de Sahara. Socioloog Abdelkebir Khatibionderzocht deze oude uitdrukkingsvorm en concludeert dat het gaat om"een beeldende talisman van de vrouw." Fatima Mernissi legt een haastspiritueel verband tussen de digitale communicatietechnologie en detraditionele tapijtweverijen. In beide gevallen wordt een web geweven,letterlijk en in overdrachtelijke zin. Ik zou daar aan toevoegen:cultuurproductie is een complex proces van abstrahering vanpersoonlijke en collectieve ervaringen waarbij het beste uit demenselijke natuur geactiveerd wordt: gevoeligheid, concentratie, liefdeen spiritualiteit. De taalvormen en de vormentaal die daar uit komen isvan oneindige varixc3xabteit, net als de natuur zelf. De mens crexc3xabertvoortdurend nieuwe platformen voor culturele uitingen maar vernietigter ook regelmatig. Als een taal verloren gaat (gemiddeld xc3xa9xc3xa9n keer pertwee weken verdwijnt xc3xa9xc3xa9n van de 6000 bekende talen) betekent dat eenhaast onherstelbaar verloren gaan van unieke menselijke ervaringen.Elke kunst- of ambachtsvorm die dat proces tegengaat is waardevol.
Sheherazades weblog bulkt van de interessante contacteninclusief bijhorende telefoonnummers en e-mail adressen. Het boek wordtbovendien vergezeld van een dringende oproep om deze mensen tecontacteren en hen te ontmoeten. Fatima Mernissi moedigt elk reizigeren toerist aan om zich te verdiepen in lokale cultuur en bvb een cursusAmazigh te volgen. Dat is de berbertaal die een ware Renaissancedoormaakt en die je nu zelf kan leren in het centrum Tariq ibn Ziad inde hoofdstad Rabat. Uit zo’n ontmoetingen hoopt Mernissi dat mensennader tot elkaar komen. Wellicht wil ze vooral meewerken aan de opstandvan een nieuwe economische sector die haar land mee naar de voorhoedekan stuwen van de felgeplaagde Maghreb, maar dat is dan ook een zeereerbaar doel.
Fatima Mernissi, Sheherazades weblog
Hardcover |255 Pagina’s | Uitgeverij De Geus
ISBN10: 9044508857 | ISBN13: 9789044508857
Allochtonenweblog 